صفت‌ها

پایانه‌ی صفت‌ها -a است:

• bela – زیبا
• granda frato – برادر بزرگ‍(‍ی)
• malgranda fratino – خواهر کوچک‍(‍ی)

حالت فاعلی و حالت مفعولی

اسم‌ها در اسپرانتو دو حالت دارند، حالت فاعلی و حالت مفعولی. حالت مفعولی برای نشان دادن مفعول یک فعل گذرا به مفعول استفاده می‌شود (شخص یا چیزی که تحت تأثیر عمل یک فعل قرار می‌گیرد).

• Kiun mi vidas? – من چه کسی را می‌بینم؟
• Mi vidas amikon. – من یک دوست را می‌بینم.

حالت مفعولی را بعد از فعل «بودن» و معادل‌های آن استفاده نکنید.

صفت‌ها در پذیرفتن پایانه‌ی جمع -j و پایانه‌ی حالت مفعولی -n از اسم‌هایی که توصیف می‌کنند اطاعت می‌کنند.

• Vi estas bona amiko – تو دوست خوبی هستی.
• Vi estas bonaj amikoj – شما دوستان خوبی هستید.
• Vi havas bonan amikon – تو دوست خوبی داری.
• Vi havas bonajn amikojn – تو دوستان خوبی داری. شما دوستان خوبی دارید.

اسپرانتو روابط بین واژگان را با حروف اضافه مشخص می‌کند. با de می‌توان ترکیب اضافی را معمولا مانند فارسی ساخت:

• La libroj de mia frato – کتاب‌های برادرم
• Libroj de mia frato – کتاب‌هایی از برادرم

صرف فعل

شکل مصدری: -i

• labori – کار کردن

زمان حال: -as

• mi laboras – من کار می‌کنم
• vi laboras – تو/شما کار می‌کنی/می‌کنید
• li/ŝi laboras – او کار می‌کند
• ni laboras – ما کار می‌کنیم
• ili laboras – آن‌ها کار می‌کنند

زمان گذشته: -is

• mi laboris – من کار کردم.
• vi laboris – تو/شما کار کردی/کردید.
• li/ŝi laboris – او کار کرد.
• ni laboris – ما کار کردیم.
• ili laboris – آن‌ها کار کردند.

زمان آینده: -os

• mi laboros – من کار خواهم کرد.
• vi laboros – تو/شما کار خواهی/خواهید کرد.
• li/ŝi laboros – او کار خواهد کرد.
• ni laboros – ما کار خواهیم کرد.
• ili laboros – آن‌ها کار خواهند کرد.

حرف ربط ke

برای این به کار می‌رود که جمله‌واره‌ی اسمی بسازد. بر خلاف معادل فارسی آن، «که»

1. نمی‌تواند حذف شود،
2. نباید به معنی «تا»، «برای این که» یا «چون» به کار رود و
3. معمولا قبل از آن یک ویرگول (کاما) می‌آید.

مثال‌ها:

• Vi vidas ke mi manĝas. – تو می‌بینی که من می‌خورم.
• Li diras ke li iros. – او می‌گوید که خواهد رفت.

پیشوند mal-

معنی یک واژه را برعکس می‌کند؛ یعنی یک واژه‌ی متضاد با واژه‌ی اولیه می‌سازد.

• bona – خوب
  • malbona – بد
• granda – بزرگ
  • malgranda – کوچک
• bela – زیبا
  • malbela – زشت

پیشوند ge-

هر دو جنسیت مرد و زن را نشان می‌دهد:

• gefratoj – خواهران و برادران
• gepatroj – والدین

عبارات مؤدبانه

• bonvolu – لطفا، لطف کنید
• dankon – متشکرم، ممنون
• saluton – سلام

ترتیب واژه‌ها

ترتیب واژه‌ها در جمله به شکل فاعل-فعل-مفعول است. به خاطر این که پایانه‌ی -n باعث مشخص شدن مفعول و فاعل می‌شود، به راحتی می‌توان اجزای جمله را مانند فارسی بنا بر اهداف ادبی یا واقع‌گرایانه جابه‌جا کرد.

• Mi legas libron. – من دارم می‌خوانم کتابی را.
• Libron mi legas. – کتابی را من دارم می‌خوانم.

Kio, Kion

Kio در نقش نهاد به معنی «چه» یا «چه چیزی» است:

• Kio estas tio? – آن چیست؟
• Kio estas sur la tablo? – چه چیزی روی میز است؟

اگر بخواهیم بگوییم «چه چیزی را» یا هر وقت kio مفعول واقع شود، باید پایانه‌ی حالت مفعولی را به kio اضافه کنیم و بگوییم kion.

• Kion li vidas?– او دارد چه چیزی را می‌بیند؟
• Kion vi faras? – داری چه انجام می‌دهی؟
• Kion ŝi diris? – او چه دید؟